کپسول آبیاری زیر سطحی

در روش آبیاری قطره ای از کپسول آبیاری زیر سطحی نیز می توان استفاده نمود.

آبیاری قطره ای یکی از روش های مطرح در سیستم آبیاری تحت فشار در دنیا می باشد که علاوه بر مزایای زیاد و عالی در مصرف آب و رشد و نموء گیاهان دچار ایراداتی هم می باشد.

کشور ما دارای آب و هوای خشک، باد های خشک و گرم و شوری آب و خاک می باشد و نقاط ضعف آبیاری قطره ای در این موارد بیشتر به چشم می آید.

پس برای بهره بری بیشتر و بالا رفتن راندمان رشد گیاهان بهترین روش آبیاری استفاده از کپسول های آبیاری زیر سطحی می باشد.

این محصول را می توانید برای گیاهان و درختان بین 1 الی 20 سال استفاده نمایید و به نسبت سن درخت تعداد کپسول نیز افزایش می یابد.

بخش های یک کپسول آبیاری

این محصول از 3 بخش تولید می شود:

1.مخزن: مخزن قیف مانند که درپوش محصول در بالای آن قرار می گیرد و محل قرار دادن قطره چکان و لوله قطره ای می باشد و آب در این قسمت جمع و به سایز قسمت های دیگر می رسد.

2.درپوش: پس از عبور لوله از مخزن درپوش روی آن قرار می گیرد و مانع وارد شدن خاک و آشغال به داخل کپسوول می شود.

3.نازل: نازل کپسول که از یک لوله عمودی شکل به قطر 2 سانتیمتر و ارتفاع 30 سانتی متر و شیار هایی برای خارج شدن منظم آب و رساندن دقیق آب به ریشه گیاه می باشد.

نحوه نصب کپسول آبیاری

در محلی که کپسول باید نصب گردد یک حفره به عمق 35 الی 40 سانت و عرض حدود 10 سانت حفر نمایید کپسول آبیاری که داخل مخزن آن پر از پرلیت می باشد را در حفره قرار می دهید.

اطراف حفره و کنار کپسول را که در داخل قرار گرفته است را پر از شن نخودی نمایید تا آب بصورت منظم و یکنواخت به تمامی ریشه های گیاه برسد.

بعد از این عمل قطره چکان را که بر روی لوله قطره ای نصب گردیده بر روی نازل کپسول قرار می دهیم و درپوش کپسول را می گذاریم تا ابیاری انجام گردد.

استفاده از شن نخودی در نصب کپسول با ایجاد فضای باز کم موجب عدم حرکت ریشه گیاه به روزنه های کپسول و گیر کردن محصول می شود.

مزایا استفاده از کپسول زیر سطحی

1.زمان آبیاری را به حداقل می رساند مخصوصا در ماه های گرم سال

2.از تجمع آب بر روی خاک جلوگیری می کند

3.از تجمع نمک و شوری خاک و قلیایی نمودن خاک جلوگیری می نماید

4.اجازه می دهد آب های شور در آبیاری قطره ای استفاده شود

5.از رشد و تجمع علف های هرز جلوگیری می نماید

6.راندمان آبیاری را به بالاترین حد خود می رساند

طبقه بندي براي لوله هاي مناسب در سیستم آبیاري قطره اي بر اساس موارد زیر انجام می شود:

شکل 1 – نمایش یک مزرعه تحت پوشش آبیاري قطره اي بدین معنی که لوله هاي جانبی مورد استفاده بر اساس نوع مصرف و مقدار فشار آب بنا به مقدار زمین زیر کشت و همچنین نوع محصول تعیین می گردد.

بدین ترتیب از انواع لوله هاي با قطر کم یا زیاد و فشار بالا یا فشار پایین همچنین استفاده از پلی اتیلن سبک یا سنگین بر حسب کاربردهاي مختلف بهره گرفته می شود.

بنابراین طبقه بندي لوله ها بر اساس فشار قابل تحمل لوله و جنس آن انجام می گردد.

انواع آرایش قطره چکان ها و سطح خیس شده:

1. آرایش مستقیم یک ردیفه:

در این نوع استقرار براي هر ردیف کاشت یک ردیف لوله فرعی اختصاص یافته و قطره چکان ها با فواصل ( معمولاً مساوي ) روي آن قرار می گیرند و حاصل کار ایجاد یک نوار مرطوب ( نسبتاً همگن ) در طول ردیف کشت خواهد بود.

این روش آرایش همانطور که در شکل 2 نشان داده شده است یک آرایش ساده اي است که کار گذاري آن براحتی انجام می گیرد.

مخصوصاً اگر از قطره چکان هاي داخل لوله هاي فرعی قطره چکانی استفاده شود، می توان آن را به راحتی نصب و به سهولت جمع آوري نمود که بطور کلی این آرایش در کشت هاي ردیفی گیاهان یکساله که در آن نیاز به ایجاد نوار مرطوب در طول ردیف کشت است مناسب و قابل توصیه می باشد.

2.  آرایش مستقیم دو ردیفی:

این آرایش در باغات میوه مسن ، مخصوصاً موقعی که نوع درختان کشت شده داراي ریشه هاي توسعه یافته و پراکنده اي است توصیه می گردد.

در این روش آرایش قطره چکان چنان که مشاهده می گردد از دو ردیف لوله فرعی و در دو طرف ردیف کاشت استفاده می شود.

3. آرایش قطره چکان ها بصورت زیگزا:

در این نوع آرایش مطابق با شکل براي هر ردیف یک عدد لوله فرعی قرار داده می شود ولی در کنار درخت، لوله دور زده و به میسر خود ادامه می دهد و قطره چکان ها معمولاً فقط در اطراف درخت استقرار می یابد.

این نوع استقرار بدلیل مشکلاتی که در نصب و همچنین جمع آوري و نگهداري لوله هاي فرعی ایجاد می نماید کمتر از سایر روش ها کاربرد دارد.

4. آرایش قطره چکان هاي چند شاخه اي:

در این آرایش براي هر ردیف از کاشت درختان فقط یک لوله فرعی بکار می رود ولی بجاي استفاده از قطره چکان ساده ( با یک خروجی آب ) از قطره چکان با چندین خروجی آب استفاده می شود.

در مقایسه با استقرار لوله فرعی دو ردیفه این آرایش ارزانتر می باشد ولی اشکال عمده آن ثابت کردن نقاط ریزش و مشکل بودن نصب، جمع آوري و نگهداري این نوع آرایش است.

5. آرایش قطره چکان ها بصورت حلقوي:

این نوع آرایش بسیار شبیه به سیستم آرایش یک ردیفه است یعنی براي هر ردیف کاشت مطابق شکل  یک لوله فرعی بکار میرود ولی نوع آرایش بصورت حلقوي است

این آرایش از نوع دو ردیفه بسیار کم هزینه تر می باشد ولی داراي کارایی مشابه با آن است.براي درختان کهن سال که ریشه هاي گسترده دارند کاربرد دارد.

مزایا و معایب کاربرد سیستم آبیاري قطره اي:

مزایاي سیستم آبیاري قطره اي:

1 -کاربرد روش آبیاري قطره اي کارایی مصرف آب را افزایش می دهد.
2 -به دلیل جزئی بودن سطح مرطوب شده خاك، مقدار تبخیر آب بسیار کم است.
3 -در این روش از جاري شده آب در سطح زمین جلوگیري می شود، بنابراین مصرف آب توسط علف هاي هرز را می توان کنترل نمود.
4 -با توجه به مشخص بودن نیاز روزانه گیاه به آب و تعیین مقدار دقیق آبیاري روزانه و محدود بودن عمق آبیاري، از نفوذ آب با اعماق پائین تر از منطقه توسعه ریشه جلوگیري می شود.
5 -در این روش تلفات ناشی از خیس شدن برگ هاي گیاه وجود ندارد.
6 -در این روش مقدار نیروي انسانی نسبت به سایر روش ها کاهش می یابد.
7 -امکان خودکار نمودن سیستم و کنترل از راه دور براي تمام قسمت هاي آن وجود دارد.
8 -در صورت بروز آفات و بیماري هاي گیاهی امکان سمپاشی بوسیله این روش وجود دارد.
9 -در این روش رطوبت خاك در حد مطلوب نگه داشته می شود.
10 – در آبیاري قطره اي کود را همراه آب می توان به گیاه رساند.
11 – آبیاري قطره اي علاوه بر آنکه مانع عملیات برداشت نمی شود، حتی عملیات داشت را در زمان برداشت ممکن می سازد.
12 – در مورد محصولاتی که با فاصله کشت می شوند نظیر باغات میوه، سیستم آبیاري قطره اي در مقایسه با سایر سیستم هاي ثابت و زیر زمینی می تواند با هزینه کمتري اجرا شود.
13 – هزینه تعمیر و نگهداري کمتري نسبت به سایر هزینه ها دارد.
14 – سرعت باد و پستی و بلندي زمین نمی تواند موجب عدم یکنواختی پخش آب در سیستم آبیاري قطره اي شود.

معایب سیستم آبیاري قطره اي:

1 -محصولاتی که به صورت متراکم کشت می شوند، نمی توان با این روش آبیاري کرد.
2 -آبیاري محصولاتی مانند سبزیجات که نیاز به انتقال لوله هاي لاترال بطور فصلی دارند با این روش ها گرانتر تمام می شود.

3 -احتمال رسوب مواد شیمیایی و بسته شدن روزنه هاي قطره چکان در آبیاري قطره اي وجود دارد.
4 -بیشتر قطره چکانها ي قطره اي داراي فشار سرویس پائینی هستند ( 3 تا 20 پی اس آي )  و اگر مزرعه داراي شیب تندي باشد، دبی قطره چکان در خلال آبیاري تا حدود 50 درصد پیش بینی شده تغییر کرده و بعد از بستن آب، قطره چکانهاي پائین تر همچنان به تخلیه آب ادامه می دهند و برخی گیاهان بیشتر و گیاهان دیگر کمتر آب دریافت می کنند.

5- در خلال آبیاري قطره اي ، نمکها در زیر سطح خاك و پیرامون حجم خیس شده خاك با قطره چکان نیز تجمع می یابد و نمک هایی که در سطح خاك تجمع یافته اند خطر بالقوه اي براي گیاه فراهم می سازد زیرا باران هاي سبک املاح را به ناحیه ریشه گیاه منتقل می سازد.

بنابراین ، وقتی بعد از دوره تجمع نمک باران می آید ، آبیاري بایستی طبق برنامه ادامه یابد تا به اندازه 5 سانتی متر باران وارد خاك شود و نمکها را از ناحیه ریشه گیاه خارج سازد.

6 – اگر حوادث کنترل نشده اي موجب قطع آبیاري گردد ، به گیاه سریعاً صدمه وارد می شود ، زیرا توان ریشه ها براي گرفتن آب و مواد غذائی به حجم نسبتاً کوچک خاك خیس شده محدود می گردد.

7- جوندگان لوله هاي فرعی پلی اتیلن را می جوند براي رفع این مشکل و کنترل جوندگان ، بایستی از لوله هاي فرعی از جنس پی وي سی استفاده کرد.

8- با شکستن خط لوله انتقال آب اصلی یا درست کار نکردن سیستم تصفیه ، مقداري مواد زاید وارد آب می شود . با بروز این گونه حوادث ، تعداد زیادي از قطره چگانها دچار گرفتگی می شوند که بایستی تعمیر یا تعویض گردند .

بررسی سیستم جایگزین:

سیستم آبیاري قطره اي به عنوان محصول نهایی در خدمات کشاورزي کاربرد دارند که از نظر کالاي جایگزین می توان به سیستم آبیاري تحت فشار بارانی و سیستم هاي سنتی اشاره کرد.

اما با توجه به نوع کاربردي و نحوه بهره برداري از سیستم آبیاري قطره اي، این سیستم به عنوان کار آمدترین سیستم مطرح می باشد.

همچنین از نظر جانشین کردن لوله هاي آزبست به جاي لوله هاي پلی اتیلن ، با توجه به مشکلات اتصال گسیلنده ها رسوب گیري، اصتحکاك آب با جداره لوله، استفاده از لوله هاي پلی اتیلن مناسب تر می باشد.

اهمیت استراتژیک:

سیستم آبیاري قطره اي از اجزاء مختلفی ماننده لوله هاي آبده پلی اتیلن، قطره چکان، فیلتر و … تشکیل شده است اهمیت استفاده از این سیستم براي آبیاري زمین هاي زیر کشت آبی جهت جلوگیري از اتلاف آب و استفاده بهینه از آن بر کسی پوشیده نیست

با توجه به اینکه فرآیند تولید قطعات این سیستم آسان بوده و نیز در دسترس بودن مواد اولیه آن، به این نتیجه می رسیم که سیستم آبیاري قطره اي از اهمیت استراتژیک زیادي برخوردار می باشد.

بنابراین می توان گفت که کشورهاي (HDPE،LDPE) البته با توجه به اینکه ماده اولیه لوله و اتصالات آن پلی اتیلن
تولید کننده پلی اتیلن خود تولید کننده لوله و اتصالات آن نیز می باشند.

نتیجه گیري:

از روشهاي جدید آبیاري که به سرعت در کشورهاي مختلف رو به گسترش است، روش آبیاري قطره اي است که در ایران نیز با توجه به شرایط جغرافیایی و اقلیمی خاص خود، همواره کمبود آب در اقصا نقاط کشور وجود داشته لذا با استفاده از آبیاري تحت فشار جهت آبرسانی از مصرف بیش از اندازه و هدر رفتن آب در مسیر خط لوله جلوگیري میگردد و در انتخاب نوع آبیاري قطرهاي شرایط زمین و نوع محصول مورد کشت بسیار حایز اهمیت می باشد.

در انتخاب نوع آرایش قطره چکان ها نیز توسعه یافتگی ریشه گیاه با توجه به سن آن و فاصله تراکمی محصولات نیز باید مد نظر قرار گیرد و با عنایت به مزایاي گسترده آبیاري تحت فشار وجود معایبی براي این سیستم نمی تواند از گسترش آن جلوگیري نماید.

در پایان نیز این سیستم همانند تمامی سیستمهاي دیگر بایستی توجیه اقتصادي داشته باشد تا مورد بهره برداري قرار گیرد.

 

آبیاري قطرهاي

آبیاری قطره ای صنعت کشاورزي یکی از مهمترین بخشهاي جامعه ماست بطوری که % 18 تولید ناخالص ملی، % 25 اشتغالزایی، تأمین 85 %  غذای جامعه، % 25 صادرات غیر نفتی و فراهم کردن % 90 مواد اولیه مورد استفاده در صنعت را عهده دار می باشد.

پس رشد و توسعه در این بخش زمینه ساز پیشرفت اقتصادي، اجتماعی و صنعتی کشور است. یکی از مسائل بسیار مهم در زمینه توسعه کشاورزي استفاده درست از منابع آب است.

به دلیل اینکه اکثر هدر رفت منابع آب در بخش کشاورزي در مزارع و باغات صورت می گیرد، پس باید به سمت اصلاح شیوه هاي سنتی آبیاري پرداخت و از میان شیوه هاي مختلف آبیاري بیشترین بازده مربوط به سیستم هاي آبیاري قطرهاي می باشد.

در این پژوهش ابتدا به بیان اهمیت بکارگیري شیوه هاي آبیاري تحت فشار پرداخته و سپس به معرفی
انواع سیستم هاي قطره اي و اجزاي آن می پردازیم و پس از آن انواع آرایش قطره چکان ها را معرفی کرده و مزایا و معایب آبیاري قطره اي را بر می شماریم.

مقدمه:

در ایران هر ساله حدود 90 میلیارد متر مکعب آب استحصال شده و در دسترس ما قرار میگیرد که بیش از 3 درصد کل آبی است که در سطح جهان استحصال می گردد.

همچنین کشور ایران از نظر موقعیت استراتژیک و اقلیمی یکی از کشورهاي بی نظیر در کره زمین است که با وسعتی برابر 1648000 کیلومتر مربع از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب داراي آب و هواي متغیر با اقلیم هاي متفاوت است و مفهوم این ارقام آن است که ایران از نظر آب و خاك کشوري ثروتمند است.

اما اراضی زیر کشت آبی 7 میلیون هکتار یعنی کمتر از 5 درصد کل مساحت کشور است.

در حالیکه اراضی مستعد کشور براي حدود 5% کشاورزي بین 30 تا 50 میلیون هکتار بر آورد شده است، به عبارتی می توان بین 20 تا 30 درصد کل مساحت کشور را زیر کشت قرار داد.

یکی از گام هاي مهم در رسیدن به این هدف استفاده مناسب از منابع آب موجود می باشد.
از 88 میلیارد متر مکعب آب که هر ساله در ایران استحصال می شود حدود 83 میلیارد متر مکعب آن در بخش کشاورزي مصرف می شود که متاسفانه 63 میلیارد متر مکعب آن به هدر می رود و تلفات اصلی عمدتاً در داخل مزرعه است.

شایان ذکر است که با توجه به کمبود آب در کشورمان و فرهنگ سازي در جهت مصرف صحیح آب و جلوگیري از هدر رفتن آن و همچنین توان تولید قطعات سیستم آبیاري قطرهاي در داخل کشور، پیش بینی می شود.

در سال هاي آتی با پیشرفت روزافزون صنایع کشاورزي، در اکثر مزارع، گلخانه ها، باغات و …. از این سیستم جهت آبیاري استفاده شود.

انواع سیستم هاي آبیاري:

1. سیستم آبیاري سطحی

روش هاي سطحی شامل انواع آبیاري هایی است که در آنها براي پخش آب، از نیروي طبیعی ثقل استفاده می شود مانند روشهاي آبیاري جوي پشته اي، نواري، کرتی، سیلابی و غیره.

2. سیستم آبیاري تحت فشار

در سیستم هاي آبیاري تحت فشار عامل توزیع آب در مزرعه نیروي خارجی است که به آب وارد می شود و از این روش ها می توان انواع آبیاري بارانی و قطره اي را نام برد.

3. سیستم آبیاري زیر زمینی

روش هاي آبیاري زیر زمینی شامل عملیاتی است که در آنها سطح ایستایی (سطح آب زیر زمینی) در عمق معینی از سطح زمین کنترل می شود تا صعود مویینه اي آب بتواند نیاز آبی گیاه را تامین نماید.

این روشها در مناطقی کاربرد دارند که لایه هاي غیر قابل نفوذ در مجاورت سطح زمین وجود داشته و یا اصولا سطح ایستایی در منطقه بالا باشد که آبیاري زیر زمینی را نباید با آبیاري زیر سطحی که براي جلوگیري از تبخیرآب مستقیما وارد منطقه توسعه ریشه ها می شود اشتباه گرفت.

معرفی سیستم آبیاري قطره اي

امروزه فرآورده هاي کشاورزي نقش اساسی در تامین مواد غذایی برعهده دارند و این موضوع نشان دهنده اهمیت بخش کشاورزي می باشد و در سایه توجه به بخش کشاورزي و خدمات کشاورزي رشد و شکوفایی اقتصادي حاصل شده و زمینه هاي فراوانی گسترش می یابند از این رهگذر آبیاري و روشهاي مختلف آن نیز بی بهره نمانده و نیازمند توجه و سرمایه گذاري می باشند.

در سال هاي اخیر روشهاي متعدد و جدیدي در زمینه آبیاري ابداع گردیده و در اکثر کشورها به سرعت گسترش یافته است.

این روش ها با وجود تفاوت در سیستم و تجهیزات یا شرایط کاربردي منجر به پخش اندك آب در سطح زمین نیاز به نیروي انسانی کم و استفاده مناسب از آب موجود می شود.

توسعه این روش ها به همراه رشد و توسعه صنایع پلاستیک صورت گرفته است و به همین دلیل کشورهاي پیشرفته صنعتی سهم بیشتري از این توسعه را به خود اختصاص داده اند اما با این وجود نیاز به آب و کمبود آن در
اقلیم هاي خشک و نیمه مرطوب عامل توسعه روش هاي مدرن آبیاري در کشورهاي در حال توسعه شده است.

آبیاري قطره اي یکی از این روش ها می باشد که آب مورد نیاز از طریق لوله به مجاورت گیاه یا درخت منتقل می شود و جهت شناخت نتایج کاربردي این سیستم در ادامه به مزایا و معایب آن اشاره خواهد شد.

بطور کلی آبیاري قطره اي این امکان را براي کشاورز فراهم می آورد تا با صرف هزینه کمتر محصول بیشتري برداشت کند و نیز بر حسب نیازهاي هر نوع گیاه شرایط و امکانات خاصی را بکاربرد.

آبیاري قطرهاي به کلیه روش هایی گفته می شود که در آنها آب به مقدار کم و حدود 1 تا 10 لیتر در ساعت به آرامی در نزدیک گیاه ریخته می شود که به همین دلیل این روشها را آبیاري با حجم کم نامیده اند.

در آبیاري قطره اي آب در یک سیستم لوله اي در مزرعه توزیع می شود که فشار آب در هنگام خروج از قطره چکان ها نزدیک به صفر می باشد.

بنابراین روش آبیاري قطره اي نیز یکی از روشهاي آبیاري تحت فشار به حساب می آید که در آن فشار آب بسیار کم است.

انواع سیستم هاي قطره اي:

1. آبیاري قطره اي ثقلی:

آبیاري قطره اي ثقلی روش جدیدي است که در آن آبیاري قطره اي با استفاده از فشار آب موجود در مزرعه انجام می پذیرد و انرژي مورد نیاز سیستم از اختلاف ارتفاع سطح آب در ابتدا و انتهاي مزرعه به دست می آید.

در سیستم آبیاري قطره اي ثقلی ضمن آبگیري از شبکه کانال ها و چاه هاي مزرعه، از انرژي موجود در سیستم مذکور به منظور تامین انرژي مورد نیاز استفاده به عمل آمده و از بکارگیري انرژي اضافی (ایستگاه پمپاژ) خودداري می گردد.

مقدار کلی انرژي مورد نیاز این سیستم را می توان از شیب در کانال انتقال و یا انهار آبرسان تامین کرد و بدین ترتیب از هرگونه پمپاژ اضافی اجتناب نمود که  جانمایی این سیستم و طراحی آن مطابق مشخصات زمین بسیار مهم بوده و در قطعه بندي شبکه و آرایش لوله ها تاثیر اصلی دارد.

لوله هاي مورد استفاده با توجه به فشار کار پائین با سیستم هاي موجود متفاوت بوده و می توان از لوله هاي با ضخامت کم استفاده نمود و در این روش یکنواختی توزیع آب تا حدود 85 درصد قابل تامین است.

استفاده از سیستم فیلتراسیون آب و کود دهی مخصوص نیز با توجه به شرایط کار قابل طراحی است و ضمنا به علت فراخ بودن روزنه ها در این سیستم حساسیت قطره چکان ها در مقابل مواد معلق و رسوب کاهش می یابد.

این سیستم از نظر اقتصادي بسیار مقرون به صرفه و از نظر بهره برداري زارع آسان و نزدیک به روشهاي معمولی آبیاري می باشد با حذف ایستگاه پمپاژ ضمن حذف هزینه هاي مربوطه، هزینه هاي جاري تامین انرژي و بهره برداري و نگهداري ایستگاه پمپاژ حذف می گردد.

با طراحی مناسب لوله هاي انتقال و آبرسان و لوله هاي فرعی در هزینه هاي ثابت اولیه صرفه جویی قابل ملاحظه اي به عمل می آید.

مبانی اصلی عملکرد این سیستم بر تقلیل فشار مورد نیاز قطره چکان قرار دارد در تحقق موارد فوق الذکر، با ساخت لوازم و تجهیزات مورد نیاز روش آبیاري مذکور در باغات پسته به صورت نمونه اجرا گردیده و نتایج مطلوبی به دست آمده است.

2. آبیاري قطره چکان:

پخش آهسته آب برسطح خاك به صورت قطرات مجزا یا پیوسته ، یا جریان هاي باریک از حفره هاي ریز آبیاري قطره چکان نام دارد و در بیشتر موارد آبیاري قطره چکان و آبیاري تریکل ( قطره اي ) مترادف یکدیگر به کار می روند .

3. آبیاري زیر بستري :

پخش آهسته آب در زیر سطح خاك از قطره چکان هایی با دبی ثابت، آبیاري زیر بستر نام دارد که این روش با
آبیاري زیر زمینی متداول که در آن ناحیه ریشه گیاه با کنترل سطح ایستابی آبیاري می شود متفاوت است و نباید اشتباه گرفته شود.

4. آبیاري فواره اي ( بابلر ) :

پخش آب بر سطح خاك به صورت جریان باریک یا فواره از سوراخی با دبی بیشتر از آبدهی آبیاري قطره چکانی یا زیر بستري اما معمولاً کمتر از 1 گالن بر دقیقه، آبیاري فواره اي نا میده می شود.

دبی قطره چکان در این آبیاري از سرعت نفوذ نهایی خاك بیشتر است و ایجاد یک حوضچه براي نگهداري یا کنترل پخش آب ضروري می باشد.

5. آبیاري اسپري :

پخش آب به وسیله یک اسپري یا مه پاش کوچک بر سطح خاك به آبیاري اسپري معروف است که در این روش هوا در پخش آب نقش اساسی را به عهده دارد در حالیکه در روشهاي قطره چکانی، فواره اي و زیر بستري ، خاك عامل اصلی محسوب می گردد.

اجزاي سیستم آبیاري قطره اي:

اجزاي اصلی سیستم آبیاري قطره اي عبارتند از:

-لوله هاي اصلی
-لوله هاي جانبی
-قطره چکان ها(گسیلنده، درپیر)
-تأسیسات آبگیر
-دستگاه هاي تنظیم کننده فشار
-دستگاه هاي تصفیه آب

اجزاي فرعی شبکه آبیاري قطره اي عبارتند از:

-فشار سنج
-دما سنج
-دستگاه هاي اندازه گیري دبی
-تانک کود
-ادوات خودکار و کنترل از راه دور

قطره چکان آخرین جزء سیستم آبیاري قطره اي می باشد که آب را مستقیما به گیاه می رساند و عملکرد قطره چکان بر اساس ساختار آن، قطره اي، جت یا فوران کوچک پیوسته و فوران پیوسته می تواند باشد.

در مجموع قطره چکان آب را با فشار مشخص خارج می سازد و با پایین آوردن فشار سیستم یک گسیلنده فورانی را می توان به گسیلنده قطره اي تبدیل کرد.

طرح یک مزرعه تحت پوشش آبیاري قطره اي در شکل 1 به نمایش درآمده است و مشخص است که آب پس از پمپاژ توسط تأسیسات آبگیر و عبور از دستگاه هاي تصفیه آب و دستگاه هاي تنظیم کننده فشار در خطوط اصلی جریان می یابد و سپس وارد خطوط فرعی شده و از قطره چکان ها خارج می گردد.

وجود خطوط لوله فرعی به این علت است که بتوانیم آب را از یک لوله اصلی براي محصولات مختلف کشاورزي با دبی متفاوت و میزان مختلف کود و مواد معدنی انتقال دهیم.

عوامل تاثیر گذاری گیاه به آب

عوامل تاثیر گذاری گیاه به آب بر شیوه و روش های آبیاری گیاهان تاثیر گذار است. نیاز آبی گیاهان به عوامل گوناگونی وابسته است که مهم ترین آنها عبارت اند از :

1.نوع اقلیم: برای مثال ، گیاهان در یک اقلیم گرم و آفتابی به نسبت یک اقلیم سرد و ابری به آب بیشتری در هر روز نیاز دارند. در انواع اقلیم ها علاوه بر میزان تابش خورشید و درجه حرارت، رطوبت نسبی هوا و سرعت باد نیز بر میزان آب مورد نیاز گیاه تاثیر گذار است.

2.نوع خاک: خاکهای شنی قدرت زیادی برای نگهداری آب نداشته و در نتیجه سریع تر خشک می شوند، این در حالی است که خاکهای رسی با قدرت بیشتری آب را در خود نگه داشته و دیرتر خشک می شوند. وجود مواد آلی در خاک ها به ظرفیت نگهداری آب کمک می کند.

3.نوع گیاه: درختان و گیاهان مختلف نیاز های آبی متفاوتی دارند. درختانی مانند بادام، زرشک، پسته، انجیر و انگور نسبت به هلو و گلابی نیاز آبی کمتری دارند و یا گیاهانی مانند برنج و نیشکر نسبت به گیاهانی مانند لوبیا و گندم نیاز آبی بیشتری دارند.

مرحله رشد: گیاهان در مرحله رشد سریع نیاز آبی بیشتری نسبت به زمانی دارند که تازه کاشته شده است.

آبیاری شیاری

آبیاری سطحی نوعی آبیاری است که نیروی جاذبه به بهترین وجه در آن عمل می کند. در آبیاری سطحی، آب به کمک نیروی جاذبه بر روی سطح خاک توزیع می شود.

از مهمترین روش های آبیاری گیاهان به صورت سطحی می توان به آبیاری غرقابی و شیاری اشاره نمود.

برای انجام آبیاری شیاری ، شما باید کانال های موازی کم عرض را در جهت شیب زمین ایجاد کنید. آب به آرامی تحت تأثیر نیروی جاذبه در سطح زمین جاری می شود.

شیب زمین ، نوع خاک سطحی و میزان نفوذ آب در خاک از عوامل تعیین کننده سرعت انتقال آب است.

محصولاتی که بطور معمول می توان آنها را در ردیف کاشت، مثل محصولات دانه ای مانند پنبه، ذرت، نیشکر، مرکبات و گوجه فرنگی یا سبزی ها بیشتر با روش شیاری آبیاری می شوند.

هر چه بافت خاک سبک تر باشد نفوذ پذیری آن بیشتر است. هر قدر نفوذ پذیری خاک زیاد باشد طول شیارها را کمتر در نظر می گیرند.

معمولا در خاکهای شنی طول شیارها را کمتر از ۱۰۰ متر در نظر می گیرند. شیب مناسب برای آبیاری شیاری کمتر از یک درصد است و معمولا با زیاد شدن شیب طول شیارها را کوتاه در نظر می گیرند.

فاصله ما بین شیارها و پشته ها حدود ۷۵ تا ۱۰۰ سانتی متر و عمق شیارها ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر است.

اگر خاک سبک ” شنی یا ماسه ای ” باشد ، شیارها باید کم عمق و باریک باشند. این بدان دلیل است که خاک سبک نفوذپذیری بیشتری دارد.

از طرف دیگر ، اگر خاک مانند خاک رس سنگین باشد باید شیارها عمیق و گسترده باشد.

به علاوه اگر جریان آب زیاد باشد برای آن که آب به راحتی جریان پیدا کند ، شیارها باید بزرگتر و عمیق تر باشند.

در روش آبیاری شیاری سرعت جریان سطحی باید بیشتر از سرعت نفوذ عمقی در شیار باشد و همچنین سرعت جریان باید ایجاد فرسایش نکند.

بهترین مقدار جریان برای شیار بسته به شیب و نوع خاک بین ۰/۶ تا ۳ لیتر بر ثانیه است.

در روش آبیاری شیاری باید آبیاری را از قسمت بالادست زمین شروع کرد تا آب همراه با شیب زمین به قسمت پست تر برسد.

هر چه شیب زمین تندتر باشد سرعت جریان آب نیز بیشتر خواهد بود بنابراین برای جلوگیری از فرسایش خاک، توصیه می شود جریان آب بیشتر از ۳ الی ۴ لیتر در ثانیه نباشد.

مزایا

1.قابلیت آبیاری منطقه وسیع

2.پایین بودن هزینه اولیه

3.روش مقرون به صرفه

4.صرفه جویی در زمان

5.در ایم روش گیاه کمتر مشکل بیماری قارچی پیدا می شود.

معایب

1.میزان مصرف بالای آب

2.بالا بودن خطر ابتلا گیاه به بیماری های قارچی به علت بالا بودن رطوبت محیط

3.فرسایش زیاد خاک

4.در مناطقی که زمین یا آب شور است تجمع نمک در سطح پشته ها بروز می شوند.

آبیاری غرقابی

آبیاری غرقابی روشی قدیمی برای آبیاری زمین های کشاورزی هست. این روش اولین شکل آبیاری است که انسانها از زمان شروع کشت محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار می دادند.

آبیاری غرقابی به دلیل ارزان بودن هنوز هم یکی از متداولترین روش های آبیاری است که امروزه استفاده می شود. آبیاری غرقابی از روشهای آبیاری گیاهان به صورت سطحی می باشد.

روش کار در این نوع آبیاری بسیار ساده است. آب با لوله یا وسایل دیگر به زمین کشاورزی منتقل می شود و در سطح زمین جریان می یابد.

آبیاری غرقابی در مقایسه با سایر روشهای آبیاری گیاهان به این دلیل که تمام سطح خاک بدون ایجاد مرزبندی آبیاری می شود کارایی چندانی ندارد.

در آبیاری غرقابی تنها نیمی از آب مورد استفاده به محصول می رسد، نیم دیگر در تبخیر، روان آب، نفوذ در مناطق غیر قابل کشت و جذب بوسیله علف های هرز از بین می رود.

در آبیاری غرقابی اگر زمین بسیار شیب دار باشد، زمین را باید تراس بندی کرد. آبیاری غرقابی به خوبی برای آبیاری محصولات علوفه ای مانند گندم، برنج، جو و ذرت یا سایر محصولات کشاورزی که زمین را به طور کامل پوشش می دهند مناسب می باشد.

اگر چه آبیاری غرقابی هرگز به اندازه سایر انواع آبیاری کارآمد نخواهد بود ولی روش های مختلفی وجود دارد که می تواند برای بهبود کارایی آن استفاده کرد.

این روش ها عبارتند از :

1.شیب دار کردن زمین و استفاده از نیروی جاذبه برای انتقال آب در سطح زمین

2.به جای آزاد کردن همه آب به یکباره، آن را در فواصل مختلف آزاد کرده تا اجازه داده شود تا آب اضافی به خاک نفوذ کند و از ایجاد روان آب جلوگیری کند.

3.بازیافت آب روان آب که از انتها و طرفین آبیاری خارج است.

آبیاری پله ای

ایجاد باغ و درختکاری در دامنه کوه ها و تپه ها در سطوح با اختلاف ارتفاع، امکانپذیر است. اختلاف سطح دوطبقه، بعضی اوقات به چندین متر می رسد. این نوع باغ ها را باغات پله ای یا درختکاری پله ای می گویند.

جهت آبیاری این درختان اگر از سیستم آبیاری قطره ای استفاده نشود، بدین ترتیب عمل می شود که در وسط دو منطقه درختکاری از بالا به طرف پایین نهری احداث می شود،

به طوری که در تقاطع دو نهر کوچک جانبی، حوضچه هایی با دو یا سه دریچه ایجاد می کنند. آب در مسیر حرکت حوضچه ها را پر نموده و با باز کردن دریچه های جانبی، وارد نهرهای کوچک شده و در اختیار درختان قرار می گیرد.

آبیاری کرتی

یکی از روشهای معمول برای آبیاری گیاهان، آبیاری به روش کرتی است. در این روش مزرعه به قطعات مختلف تقسیم شده و هر قطعه به طور جداگانه تسطیح می شوند.

سپس دور تا دور هر قطعه با خاک مرزی ایجاد می گردد. پس از اینکه کرت آماده شد عملیات کاشت محصول و آبیاری در آن انجام خواهد شد.

بسیاری از محصولات کشاورزی مانند برنج، پنبه، یونجه و اکثر سبزیجات را می توان با آین روش آبیاری کرد.

برای ورود آب در امتداد هر کرت یک کانال احداث می شود و با شکستن قسمتی از دیواره کرت آب مستقیما از کانال به کرت منتقل می شود.

در زمین های با شیب زیاد از روش آبشاری استفاده می شود. بدین صورت که آب از کانال وارد اولین کرت شده سپس از کرتی به کرت دیگر منتقل می شوند.

اندازه کرت ها به عواملی مانند نوع خاک، مقدار جریان، عمق آبیاری، شیب زمین و شیوه زراعت بستگی دارد. بدین ترتیب که هر چه خاک سنگیندتر و مقدار جریان آب بیشتر باشد کرت را بزرگتر در نظر می گیرند.

مزایا

1.پایین بود هزینه اولیه

2.عدم نیاز به تعمیر و نگهداری وسایل

3.عدم نیاز به تکنولوژی و کارگر متخصص آبیاری

معایب

1.نیاز به عملیات تسطیح زمین دارد که معمولا هزینه زیادی را می طلبد

2.پشته های اطراف کرت عبور ماشین آلات کشاورزی را با مشکل مواجه می کنند

3.مرزها و نهرها مقداری از زمین زراعی را اشغال می کند